ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΑΡΝΗΘΑ

Η ΓΝΩΣΤΗ – ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΑΡΝΗΘΑ

Είναι άγνωστο στους περισσότερους Αθηναίους ότι η Πάρνηθα που βρίσκεται τόσο κοντά μας δεν είναι μόνο το καζίνο, το Μπάφι, το τελεφερίκ, η Αγία Τριάδα και η Μόλα αλλά ένα βουνό 300 χιλιάδων στρεμμάτων.Το υψηλότερο ορεινό σύστημα της Αττικής εκτεταμένο από την Ανατολή μέχρι τη Δύση σε μήκος τριάντα χιλιομέτρων και πλάτος που αυξομειώνεται μεταξύ δέκα και είκοσι χιλιομέτρων. Δυτικά συνδέεται με τον Κιθαιρώνα μέσω του οροπεδίου των Σκούρτων, ενώ οι ανατολικές της προεκτάσεις (Μαυροβούνι) φτάνουν ως τις ακτές του νότιου Ευβοϊκού. Νοτιοανατολικά της Πάρνηθας εκτείνεται το Θριάσιο Πεδίο (Ασπρόπυργος, Ελευσίνα, Μαγούλα). χαρακτηρίζεται δε από απέραντη ποικιλία τοπίου που έχει μια μακραίωνη φυσική και ανθρώπινη ιστορία.

Το όνομα της Πάρνηθας (Πάρνης) είναι πανάρχαιο, απο πολλούς πιστεύεται ότι σημαίνει ''δασωμένο βουνό''. Η ετυμολογία του ονόματος «Πάρνηθα» συνδέεται με την ρίζα πάρνα- που είναι προελληνική (η οποία, κατα κάποιους ερευνητές συνδέεται, με τις έννοιες των λέξεων ενέργεια και αιθέρας). Από την ίδια ρίζα προέρχονται τα ονόματα δύο άλλων βουνών της Ελλάδας, του Πάρνωνα και του Παρνασσού. Για τα βουνά της Αττικής, ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας στα «Αττικά» μας λέει: «Όρη δε αθηναίοις εστί Πεντελικόν ένθα λιθοτομίαι, και Πάρνης παρεχομένη θήραν συών αγρίων και άρκτων, και Υμηττός ός φύει νομάς μελίσσαις επιτηδειοτάτας» - «Όρη στην Αθήνα είναι το Πεντελικό με λατομεία, η Πάρνης όπου μπορεί κανείς να κυνηγήσει αγριογούρουνα και αρκούδες, και ο Υμηττός ο οποίος έχει βλάστηση καταλληλότατη για μέλισσες».

Τον Μεσαίωνα η Πάρνηθα κρατούσε το όνομά της ενώ παράλληλα ονομαζόταν Οζέα και Οζιά. Για την ονομασία αυτή υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνδεση του ονόματος (Οζέα και Οζιά) από ορισμένους μελετητές με τα ονόματα βουνών Οτζιά στην Κέα (Τζιά),Οζιάς στους Παξούς, Ζια στην Σύρο και Ζας στην Νάξο. Τα τοπωνύμια αυτά συνδέονται, με την λατρεία του Διός (Ζευς).

Στην ψηλότερη κορυφή της Πάρνηθας Καραμπόλα 1.413 μ., υπήρχε χάλκινο άγαλμα του Παρνηθίου Διός, και στην κορυφή 'Αρμα 884 μ.,
μαρμάρινος βωμός αφιερωμένος στον Σημαλέοντα, τον Απήμιο και τον Όμβριο Δία. ( Οι ιερείς της Αθήνας περίμεναν σημάδι του Δία κοιτώντας από την Πνύκα και την Ακρόπολη για να ξεκινήσει η ιερή πομπή για τους Δελφούς -Πυθαίδα-) Οποτε τα σύννεφα μαζεύονταν και άστραφτε στην κορυφή 'Αρμα, ήταν το σημάδι. Από εκεί προήλθε η φράση "Όποτε δι' άρματος αστράψει". Η ονομασία ‘’Άρμα’’έχει προέλευση από το άρμα του μυθικού ήρωα Αμφιάραου ο οποίος έπεσε από το άρμα του στο σημείο εκείνο .

Παυσανίας Αττικά :«Και εν Πάρνηθι παρνήθιος Ζεύς χαλκούς εστί και βωμός σημαλέου Διός. Έστι δεν εν τη Πάρνηθι και άλλος βωμός, θύουσι δε επ' αυτού τοτέ μεν όμβριον τοτέ δε απήμιον καλούντες Δία.»

Η Πάρνηθα στην αρχαιότητα αποτελούσε το φυσικό προπύργιο της Αθήνας από τα βόρεια, για αυτό και ήταν περισσότερο οχυρωμένο από κάθε άλλο ελληνικό βουνό. Υπήρχαν δυο φυσικά περάσματα που συνέδεαν την Αθήνα με την Θήβα και τους Δελφούς από την διάβαση της Φυλής (700 μ. υψ.) και με την Εύβοια και τον Ωρωπό από τη διάβαση της Δεκέλειας (θέση Κλειδί 640 μ.υψ.). Στην Δεκέλεια είναι και ο τάφος του τραγωδού Σοφοκλή.

Στην Φυλή και στην Δεκέλεια υπήρχαν φρούρια και στην Πάρνηθα τείχη και οχυρωματικοί πύργοι όπως ο πύργος του Λημικού (8 Χ 8 διαστ., 814 μ. υψομ.) και ο πύργος του Πυργαρίου (737 μ. υψομ.)

Το φρούριο της Φυλής ήταν το στρατηγείο των Λακεδαιμονίων κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Στο βάθος, φαίνεται ο αρχαίος δρόμος που οδηγούσε στην Ελευσίνα.

Η Παρνηθα έχει πολλά ιστορικά σπήλαια.

Στην Πάρνηθα αναφέρεται ο Αριστοφάνης στις «Νεφέλες» και στο ίδιο βουνό διαδραματίζεται η υπόθεση «Δύσκολος» του Μένανδρου (Σπήλαιο Πάνος). Το Σπήλαιο Πάνος ή Νυμφαίο στο οποίο κατά καιρούς λατρεύτηκαν ο Πάνας και οι Νύμφες, είχε μια συνεχή λατρευτική ιστορία από τους προϊστορικούς μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους. Ονομάζεται και λυχνοσπηλιά ή λυχναριτέχα γιατί μέσα βρέθηκαν αμέτρητα λυχνάρια.

Ιδιαίτερη ομορφιά και ενδιαφέρον προσδίδει στην Πάρνηθα η μορφολογία της που την χαρακτηρίζει μια ποικιλία από ιδιομορφίες του τοπίου, που κάνουν την διαδρομή από τα πολλά μονοπάτια της ξεκούραστη και ενδιαφέρουσα.

Απο την Πάρνηθα περνά και το Εθνικό μονοπάτι 22 το οποίο συνδέει τον Παρνασσό με την Πάρνηθα. Ξεκινά από την Αγόριανη του Παρνασσού και περνώντας τους Δελφούς, Δίστομο, Κίρφη, Ελικώνα, Κορομπίλι, Κιθαιρώνα, Πάστρα , Πάρνηθα ,καταφύγιο Μπάφι, καταλήγει στους Θρακομακεδόνες.

Ο πεζοπόρος μπορεί να συναντήσει ομαλές κορυφές (Κυρά, Καραβόλα) αλλά και απόκρημνες κορυφογραμμές (Άρμα, Φλαμπούρι), μικρά οροπέδια και ξέφωτα (Μόλα, Λημικό), πανέμορφα λιβάδια (Σαλονίκη, Βούντημα) και κοιλάδες αλλά και βαθιές, δύσβατες χαράδρες και φαράγγια (Γκούρα), ρέματα και σπηλαιοβάραθρα (Δεκέλειας, Ταμιλθιού), όπως και χαρακτηριστικές δολίνες (μικρές καταβόθρες του εδάφους που οφείλονται στο ασβεστολιθικό πέτρωμα σε συνδυασμό με τις κινήσεις των υπόγειων νερών), (Μακρυλάκκα, Ταμίλθι, Νταβέλη).
Κατά την περίοδο των βροχών μερικές μαζεύουν νερό και σχηματίζουν μικρές λιμνούλες (λούτσες). Τέλος την Πάρνηθα ομορφαίνουν οι πολλές (45 πηγές συνεχούς ροής) δροσερές πηγές της (Κιθαρα, Μεσιανό νερό, Σκιπιζα, Κορομηλιά, Παλιομηλεσι…).

Ο γεωλογικός σχηματισμός της Πάρνηθας κράτησε 300 εκατομμύρια χρόνια, μάλιστα στην περιοχή μεταξύ Μπάφι – Άγίας Τριάδας βρέθηκαν πετρώματα ηλικίας 360 εκατομμυρίων χρόνων. Τα πετρώματα της, είναι ιζηματογενή και αποτελούνται κυρίως από ασβεστόλιθο, φλύσχη και Αθηναϊκό σχιστόλιθο.

Όμως η Πάρνηθα δεν είναι μόνο η ιστορία της και η ποικιλία του τοπίου της. Υπάρχει ένα ζωντανό, αλληλένδετο οικοσύστημα από φυτά, πουλιά και ζώα το οποίο βρίσκεται σε εύθραυστη ισορροπία και που πάντα απειλείται από τον κίνδυνο της ανθρώπινης επέμβασης. Η Πάρνηθα είναι κατάφυτη. Την χλωρίδα της αποτελούν μια πλούσια ποικιλία από δέντρα, θάμνους, αγριολούλουδα και βότανα. Μάλιστα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 1.100 είδη φυτών, από τα 6.000 είδη φυτών που υπάρχουν στην Ελλάδα. Καλύπτεται από μεγάλα, πυκνά δάση από κεφαλληνιακή ελάτη και πεύκα. Επίσης έχει αγριόκερδους, αγριοκυππαρίσια, λεύκες, μαυρόπευκα, πλατάνια, καρυδιές, αγριοκορομηλιές, ιτιές, κουμαριές, μυρτιές, αγριοτριανταφυλλιές και πουρνάρια, και συνολικά 50 είδη από βρύα και λειχήνες. Ονομαστή είναι η Πάρνηθα για τα πολλά και πανέμορφα αγριολούλουδα της, όπως κυκλάμινα, ανεμώνες, αγριομενεξέδες, παιωνιες, κρίνα, καμπανούλες και τουλίπες (4 είδη). Από αυτά η κόκκινη τουλίπα, η άσπρη παιωνία και ο κόκκινος κρίνος απαντώνται αποκλειστικά ενδημικά στην Πάρνηθα και είναι σπανιότατα. Επίσης φημίζεται για τα πολλά μανιτάρια της (107) και το τσάι του βουνού (που αξιολογείται τρίτο σε ποιότητα από όλη την Ελλάδα).

Σε αρμονία και εξάρτηση με το φυσικό τους περιβάλλον ζουν στην Πάρνηθα 42 είδη θηλαστικών -τσακάλια, αλεπούδες, λαγοί , νυφίτσες, ασβοί, σκίουροι, κρι – κρί (προερχόμενα από την Κρήτη), ζαρκάδια και το μεγάλο ευρωπαϊκό κόκκινο ελάφι. -Αυτό το μεγαλοπρεπές και ειρηνικό ζώο κάποτε κατοικούσε στα βουνά όλης της Ελλάδας, τώρα όμως υπάρχει μόνο στην Πάρνηθα και στην Ροδόπη-. Επίσης υπάρχουν ασπόνδυλα, αμφίβια (8 είδη), ερπετά (3 είδη χελωνών, 9 είδη σαυρών και 9 είδη φιδιών).

Σύμφωνα με διηγήσεις, στην Πάρνηθα έχουν ζήσει στο παρελθόν λύγκες, αγριόγατοι, λύκοι, αγριογούρουνα και αρκούδες (Παυσανίας). Η ίδια τύχη, η εξαφάνιση, επιφυλάσσεται στα είδη που έχουν απομείνει αν συνεχιστεί η ανεξέλεγκτη ανθρώπινη επέμβαση.

Την πανίδα της Πάρνηθας συμπληρώνουν 131 είδη πουλιών, όπως φιδαετοί, χρυσαετοί, μαυρογύπες, γεράκια, μπούφοι και κουκουβάγιες καθώς και μπεκάτσες, αγριοπερίστερα, κοτσύφια, πετροπέρδικες και γλυκόλαλα αηδόνια.

Παρόλο ότι η Πάρνηθα έχει ανακηρυχθεί Εθνικός Δρυμός από το 1961, έχει ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000, στις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά (SPA), αυτός ο φιλόξενος αλλά απροστάτευτος κόσμος έχει βιασθεί επανειλημμένα από τον άνθρωπο (Καζινο, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ξενοδοχείο Κυκλάμινα, κατασκηνώσεις Παλαιοχωρι, πύργος ΟΤΕ – πάρκο κεραιών, στάδιο ΣΕΓΑΣ, ελικοδρόμιο, οικήματα) και συνεχίζει να υποφέρει από την ασυνείδητη ανθρώπινη συμπεριφορά όπως η μεγάλη και καταστροφική πυρκαγιά τις 28-6-2007, η λαθροθηρία (το κυνήγι απαγορεύεται σε αλλά 212.000 στρέμματα εκτός πυρήνα Εθνικού Δρυμού), παράνομη υλοτομία, βοσκή, συσσώρευση σκουπιδιών, καταπάτηση και κοπή αγριολούλουδων, κοπή ελατών για χριστουγεννιάτικα δέντρα, η εγκατάλειψη σκύλων και οι αγώνες ταχύτητας με μηχανές ή τζίπ.

Αυτός είναι ο σύνθετος και πολύπλοκος κόσμος της Πάρνηθας. Όμως για μας, τους κατοίκους της Αθήνας, είναι κάτι παραπάνω, γιατί συμβάλει άμεσα στην δημιουργία υγιεινού κλίματος στην Αθήνα (βροχοπτώσεις, αποφυγή καυσώνων, παροχή νερού), και στην ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε (φιλτράρισμα σκόνης, ρύπων, παροχής οξυγόνου). Τέλος, είναι για όλους μας προσιτός τόπος αναψυχής και γαλήνης.

Ο Ε.ΔΑΣ.Α έχοντας συνειδητοποιήσει τις απάνθρωπες συνθήκες ζωής στην Αθήνα (νέφος, θόρυβος, λειψυδρία, μόλυνση) αλλά κυρίως την ομορφιά και την γαλήνη αυτού του παλλομένου κόσμου που βρίσκεται τόσο κοντά μας, παλεύει για την επιβίωση του, κάνοντας νυχτερινή πυροφύλαξη και δασοπροστασία καθημερινά τους μήνες του καλοκαιριού. Οι Εθελοντές Δασο-πυροπροστασίας Αττικής έχουν εντοπίσει στα χρόνια λειτουργίας του συλλόγου 128 δασικές πυρκαγιές, ενώ έχουν συμμετάσχει στην κατάσβεση 14 δασικών πυρκαγιών.

• ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ ΠΑΡΝΗΘΑΣ
• ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ ΣΕ Α3
• ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΖΩΝΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΟΡΕΙΝΟΥ ΟΓΚΟΥ ΠΑΡΝΗΘΑΣ (ν.Αττικής) 18/07/2007
• ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 337δ-2007 (pdf)